filmoseriale

هوش مصنوعی یا Artificial Intelligence (به اختصار AI)، این روزها نقش کلیدی و مهمی را در جامعه بشری ایفا می کند. به هر گوشه و کناری که نگاه می کنیم، اثری از این تکنولوژی پر سر و صدا و صدالبته جذاب دیده می شود. از صنعت خودروسازی و ماشین های تسلا گرفته تا بازی های ویدیویی و سینما. به عقیده بسیاری از دانشمندان، آینده بشر در دستان هوش مصنوعی است و همین مسئله آن را به یک شمشیر دو لبه تبدیل کرده است. احتمالات مختلفی برای آینده جوامع بشری با حضور هوش مصنوعی در نظر گرفته شده و همچنین ده ها و بلکه صدها اثر سینمایی در این زمینه مشاهده کرده ایم که نشان می دهد نظرات و دیدگاه ها نیز نسبت به این تکنولوژی کاملا ضد و نقیض و متفاوت است.

عده ای هوش مصنوعی را پایانی بر بشریت می دانند و معتقدند که هوش مصنوعی در آينده - اگر به درجه استقلال در تصمیم گیری و خودمختاری برسد - می تواند بزرگ ترین خطر ممکن برای نسل انسان باشد. با شنیدن صحبت های اینگونه افراد بیشتر به یاد اتفاقات فیلم های نابودگر (Terminator) می افتیم که در آن یک سیستم قدرتمند هوش مصنوعی به نام اسکای نت تصمیم می گیرد بشر را از بین ببرد. این ماشین که در مقیاس جهانی فعالیت دارد، تشخیص می دهد که بشر خطر و تهدیدی برای خودش، زمین و همین طور اسکای نت محسوب می گردد. البته اگر نگاهی گذرا به روند جوامع انسانی بیندازیم، اسکای نت واقعا بی راه نمی گوید و این اشرف مخلوقات با سرعتی باور نکردنی مشغول نابود کردن سیاره آبی و نهایتا نسل خودش است. روازنه هزاران هکتار از جنگل ها در حال از بین رفت است و مشکل گرمای جهانی هم آن طور که دانشمندان می گویند، وارد مرحله ای شده که دیگر راه بازگشتی وجود ندارد.

در سوی دیگر میدان، عده زیادی هستند که سرسختانه از هوش مصنوعی دفاع می کنند؛ آن ها بر این باورند که این تکنولوژی روز به روز زندگی بشر را سریع تر، آسان تر و با ارزش تر کرده است. در این نقطه یک توقف اساسی لازم و ضروری به نظر می رسد. توجه کنیم که هوش مصنوعی عملا در تمام زمینه ها رخنه کرده و دیگر نمی شود جلوی آن را گرفت. نکته اصلی این جاست که نباید راجع به تمام تاثیرات هوش مصنوعی، یک نظر واحد ارائه کنیم. وقتی هوش مصنوعی به حوزه نظامی وارد شود، بله، هزاران احتمال و ریسک بزرگ بر سر راه قرار می گیرد. دقیقا همان اتفاقی که برای اسکای نت در عناوین نابودگر افتاد. ولی هوش مصنوعی یک سکه دو رو و همان طور که اشاره کردیم، یک شمشیر دو لبه است. این تکنولوژی تا به امروز در حوزه پزشکی جان هزاران هزار انسان را نجات داده، در زمینه های هنری نظیر سینما، بازی های ویدیویی، خوانندگی و ده ها مورد دیگر توانسته کمک و یاری رسان ما باشد. پس خیلی مهم است که بدانیم هوش مصنوعی کجا یک خطر محسوب می گردد و کجا یک ناجی.

حال برگردیم سر موضوع اصلی مان که تاثیرات هوش مصنوعی در سینما و فیلم سازی است. هوش مصنوعی تا به امروز تاثیرات عمیق و شگفت انگیزی بر صنعت سینما داشته و به هیچ وجه نمی توان آن ها را نادیده گرفت. این تکنولوژی به طور کلی دو جنبه کاملا متفاوت از هنر هفتم را تحت تاثیر قرار داده است؛ یکی آنچه در فیلم ها رخ می دهد و مخاطب شاهد آن است، و دوم آنچه در پشت دوربین و در پروسه ساخت اتفاق میوفتد. شاید برایتان عجیب باشد اما مورد اول، یعنی حضور هوش مصنوعی جلوی دوربین که یک تاریخچه به شدت طولانی و قابل توجه و عمری تقریبا ۱۰۰ ساله دارد! نخستین باری که هوش مصنوعی در یک اثر سینمایی حضور یافت، به فیلم آلمانی <<متروپلیس>> محصول ۱۹۲۷ و به کارگردانی فریتس لانگ باز می گردد. طی این فیلم در واقع یک ربات ساخته می شود که چهره یکی از کاراکترهای اصلی را به خود گرفته و سعی در فریب عده ای دیگر دارد؛ از قضا در این امر موفق هم می شود. از آن جا که قصد موشکافی این فیلم را نداریم، خیلی به آن نمی پردازیم و در همین حد باید بدانیم که متروپلیس اولین اثر سینمایی است که پدیده هوش مصنوعی را به مخاطبان خود معرفی می کند.

هوش مصنوعی تا سال ها پس از متروپلیس همچنان دستش از هالیوود کوتاه ماند تا اینکه در سال ۱۹۵۱، عنوان The Day the Earth Stood Still به اولین فیلم آمریکایی تبدیل می شود که مفهوم هوش مصنوعی را در داستان پردازی خود پیاده می کند. اما بزرگترین قدمی که در مسیر شناخت و به تصویر کشیدن هوش مصنوعی برداشته شده، به افسانه هالیوودی یعنیاستنلی کوبریکتعلق دارد. او با ساختA Space Odyssey: 2001یک حرکت انقلابی را آغاز کرد و توانست با این اثر خود، جریانات فکری مختلفی را نسبت به هوش مصنوعی به وجود آورد. در ادیسه فضایی یک ابرکامیپوتر به نامHAL 9000وجود دارد که عملا تمام سیستم های سفینه را در دست گرفته است. این کامیپوتر که بر اساس هوش مصنوعی طراحی شده، دارای قدرت تفکر و تصمیم گیری است و منتقدان قدیمی تر از آن به عنوان یک <<خدا>> در کامیپوتر یاد می کنند. HAL 9000 به شدت جدی، مصمم و قدرتمند است و زمانی تشخیص می دهد خدمه حاضر در سفینه فضایی دارند سلامت ماموریت را به خطر می اندازند. اینجاست که این ماشین خودکفا تصمیم می گیرد از شر تک تک آن ها خلاص شود. حتی در پایان فیلم زمانی که شخصیت اصلی یا همان دیو (Dave) در حال نابود کردن HAL 9000 است، این کامپیوتر آرام آرام تسلیم شده و در آخرین لحظات برای حفظ جانش التماس می کند. این نمایش عجیب و خیره کننده از استنلی کوبریک جریان فکری مردم را نسبت به هوش مصنوعی تغییر داد و حتی امروزه بسیاری از افراد تحت تاثیر آن هستند. البته، نه ما و نه هیچ کس دیگر در جایگاه قضاوت نیستیم اما تصویرسازی کوبریک از هوش مصنوعی تا حد زیادی دیدگاه افراد را به سمت منفی گرایی کشاند.

رد پای کوبریک تا مدت ها روی اذهان عمومی و صنعت سینمایی باقی ماند تا اینکه در ۱۹۷۷، جرج لوکاس آمد و با خلق یکی از موثرترین آثار تاریخ سینما، دیدگاه مردم را تا حدی نسبت به AI تغییر داد. <<جنگ ستارگان>> بدون شک مهم ترین اثر سینمایی در ایالات متحده محسوب می شود و تاثیرات آن بر فرهنگ عامه یا همان پاپ کالچر، ورای تصور است. در سه گانه اول استار وارز هوش مصنوعی دقیقا نقطه مقابل آن چیزی است که در ادیسه فضاییِ کوبریک مشاهده کردیم.C-3POوR2-D2دو ربات به یادماندنی و دوست داشتنی هستند که در عناوین جنگ ستارگان حضوری دلگرم کننده و جذاب دارند. این دو عملا بار طنز فیلم ها روی دوش خود حمل می کنند و همان طور که می دانید کاملا در خدمت انسان ها هستند. حضور آن ها در سینما به مخاطبان یادآور شد که هوش مصنوعی همیشه یک قاتل سریالی یا تهدید ویران کننده نیست و می تواند دوست و یار انسان باشد.

چند سال بعد در ۱۹۸۴، جیمز کامرون یکی از برترین فرانچایز های تاریخ سینما را خلق کرد. <<ترمیناتور>> اثری بود که درست مانند ادیسه فضایی، جنبه منفی هوش های مصنوعی را به نمایش می گذاشت و خیلی ها معتقدند که جیمز کامرون هم تا حد زیادی از نمایش کوبریک تاثیر پذیرفته بود. هرچه به پایان قرن بیستم نزدیک می شدیم، سیل حضور هوش مصنوعی در آثار سینمایی و تلویزیونی بیشتر و بیشتر می شد. البته همان طور که اشاره شد بیشتر این آثار بازگوکننده خطرات و تهدیدات تکنولوژی هوش مصنوعی بودند و استار وارز با تمام محبوبیت و ثاتیرات عظیمش، نتوانسته بود افکار منفی گرایانه را به طور کامل بزداید. پایان دهه نود میلادی عملا یک نقطه انفجاری برای AI محسوب می گردد. در میان چندین و چند اثری که طی این سال ها عرضه شد، <<ماتریکس>> مشهورترین آن هاست. ماتریکس با درخشش کیانو ریوز، نه تنها در حوزه هوش مصنوعی بلکه در رویکرد کلی نسبت به سینما، آثار چشم گیری برجای گذاشت و حال می دانیم که پس از ۲۰ سال،عنوان چهارمآن هم در راه است.

با ظهور هزار سوم و تکنولوژی های جدیدی نظیر GCI یک انقلاب اساسی در صنعت سینمایی رخ داد. در کنار آن، نگرش افراد نسبت به هوش مصنوعی رفته رفته مثبت تر شد و طبق آمار رسمی، از سال ۲۰۱۰ بیش از ۵۲ درصد از فیلم های ساخته شده مربوط به هوش مصنوعی، رویکردی مثبت به آن داشته اند. در نهایت طی سال های اخیر آثاری چون WALL-E (محصول ۲۰۰۸)، Her (محصول ۲۰۱۳)، Avenger: Age of Ultron (محصول ۲۰۱۵) وChildrsquo;s Play(محصول ۲۰۱۹) به اشکال مختلفی هوش مصنوعی و آثار آن بر زندگی انسان را به تصویر کشیده اند. در فیلم Her - با نمایش فوق العاده واکین فینیکس و اسکارلت جوهانسون - شاهد هستیم که در آینده ای نه چندان دور، یک سیستم عامل جدید وارد بازار می شود که با استفاده از هوش صنوعی توسعه یافته و می تواند با مخاطب خود به طوری طبیعی و مانند دیگر انسان ها رابطه برقرار کند. شاید نزدیک ترین اختراعی که این ها وجود دارد کورتانا در ویندوز ۱۰ باشد اما مشخصا آنچه در عنوان Her مشاهده می شود بی نهایت هوشمندتر و جذاب تر است. این سیستم عامل به شکل جالبی، در ابتدا برای خود نام سامانتا را برمی گزیند و طی زمان از جنبه های مختلف دچار تکامل و پیشرفت می شود. در اواسط فیلم به خودمان می آییم و می بینیم سامانتا قدرت درک احساسات دارد، با شخصیت اصلی یعنی ثیودور رابطه ای عمیق و احساسی برقرار می کند و نهایتا به خاطر او و دیگر انسان ها از خودگذشتگی به خرج می دهد. Her حتی موفق شده با فیلم نامه ناب و دیوانه وارش جایزه اسکار هم دریافت کند.

همان طور که مشاهده می کنید، هوش مصنوعی همیشه جلوی دوربین حضوری پر رنگ و جالب توجه داشته و هرچه جلوتر آمده ایم، این حضور جدی تر و تعیین کننده تر هم شده، چراکه زندگی حقیقی خود ما انسان ها هم دارد روز به روز روابط مستحکم تری با این تکنولوژی برقرار می کند. اما تاثیرات هوش مصنوعی صرفا به اینجا ختم نمی شود و جنبه دیگر حضور آن در صنعت سینما، به فرآیند ساخت مرتبط است. این جنبه در حقیقت بخشی از ماجرا است که ما مخاطبان کمتر از آن خبر داریم و اکثرا با کارکردهایش آشنا نیستیم. به عنوان مثال کمتر کسی می داند چگونه جاش برولین با استفاه از الگوریتم های هوش مصنوعی به شخصیت ماندگار تانوس تبدیل گشت و یا نبرد پایانیAvengers: Endgameبا چه ترفندهایی به تصویر کشیده شد. مثال های مختلفی وجود دارد که نشان می دهد هوش مصنوعی چقدر به صنعت سینمایی کمک کرده و چگونه برخی غیرممکن ها، به وقع پیوسته است. در فیلم Captain Marvel مشاهده کردیم که ساموئل ال. جکسون به شکل قابل توجهی جوان تر به نظر می رسید و یا اینکه در Captain America: The First Avenger کریس ایوانز چقدر ریزنقش و نحیف شده بود. حتی دیگر مرز میان هنرپیشگان زنده و درگذشته مشخص نیست و پیتر کوشینگ فقید که ۲۵ سال از زمان فوتش می گذرد، با استفاده از هوش مصنوعی به فیلم Rogue One: A Star Wars Story آمد.

امروزه کمپانی های عظیمی روی هوش مصنوعی کار می کنند که تمام تمرکزشان روی بخش سینما و صنعت فیلم سازی است. یکی از آن هاDigital Domainنام دارد؛ این کمپانی سال ها است که پروژه های مختلفی در زمینه هوش مصنوعی پیاده می کند و در حال حاضر از مشهورترین پیشگامان این عرصه محسوب می شود. وقتی پای هوش مصنوعی به میان می آید، بحث و جدل های بسیاری بالا می گیرد بر سر آنکه این تکنولوژی مفید است یا مضر. این ترس و اضطراب آن قدر هم بیجا و نادرست نیست؛ در اکثر مواقع وقتی تکنولوژی پای در عرصه گذاشته، انسان ها از میدان بدر شده اند. اما باید واقف باشیم که داستان هوش مصنوعی و سینما، آن چیزی نیست که میان ربات های هوشمند و کارخانه ها رخ داده. دارن هندلر، یکی از روسای ارشد Digital Domain به سایتFuturismگفت:

ما طی سال ها تحقیق متوجه شدیم که یک سری کارهای به شدت خسته کننده و وقت گیر وجود دارند که می شود در آن ها هوش مصنوعی را جایگزین انسان کنیم. این ها در واقع اهداف آسانی برای ما محسوب می شدند. شما در نظر بگیرید که این سیستم های کامپیوتری همان کارهای ساده، حوصله سربر و طولانی را در مدت زمانی کوتاه برایتان انجام می دهند و شما می توانید با تمرکز و وقت بیشتری روی کارهای خلاقانه تر و مهم تر سرمایه گذاری کنید.

البته، بسیاری از تکنولوژی های درجه یک در این زمینه هنوز بسیار محدود هستند و صرفا در اختیار ابرکمپانی های میلیارد دلاری مانند دیزنی قرار دارند. هندلر در پایان صحبت هایش افزود:

من فکر می کنم در آینده ای نه چندان دور، این حالت انحصاری از میان برود و هوش مصنوعی به طور گسترده در صنعت سینمایی مورد استفاده قرار گیرد.

پس می توان گفت که هوش مصنوعی حداقل تا چند سال دیگر قرار نیست جایگزین مطلق انسان ها شود. امروزه صرفا نقش یک معاون مهربان و کمک کننده را ایفا می کند و بسیاری از آثار سینمایی مهم مانندAvengers: Endgameمدیون همین تکنولوژی ها هستند. نکته مهم تر این است که وقتی از هنر حرف می زنیم، سیستم های کامپیوتری و الگوریتم های هوش مصنوعی حرف زیادی برای گفتن ندارند. کلید ورود به هنر بدون شک شامل احساسات، عواطف و خلاقیت می شود که هیچ سیستم کامیپوتری قادر به حتی تقلید آن ها هم نیست. در نتیجه، قضیه بحث برانگیزِ بازیگران مجازی و رباتیک عملا منتفی است - حداقل فعلا - و فعالان عرصه هوش های مصنوعی هم به این امر اذعان دارند.

یکی دیگر از کمپانی هایی که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت دارندUnanimous AIاست. این کمپانی یک سری سیستم پیچیده و دقیق طراحی کرده که همگی بر اساس یکی از شگفت انگیزترین مفاهیم طبیعی به نام <<هوش جمعی>> کار می کنند. بگذارید یک مثال ساده برایتان بزنم. یک زنبور به تنهایی نه تنها قادر به ساختن کلون و تشکیل سیستم غذایی نیست، بلکه حتی نمی تواند منابع غذایی خودش را شناسایی و سپس از آن ها استخراج کند. این هوش جمعی است که به گونه زنبورها اجازه می دهد پیچیده ترین کارهای ممکن را با کمک یکدیگر انجام دهند. در واقع زمانی که هوش تک تک زنبورها در کنار هم قرار می گیرد، یک سیستم گسترده و به شدت پیشرفته ایجاد می شود که بسیاری مشکلات اساسی را برطرف می نماید.

Unanimous AI آمده و با استفاده از همین مفهوم خاص یک الگوریتم هوش مصنوعی ایجاد کرده است. طبق گزارش سایتInteresting Engineering، دیوید بالتکس که مدیرعامل Unanimous AI است چندی پیش در <<کنفرانس سرمایه گذاری های آسیایی>> شرکت داشت و از محصول کمپانی خود گفت:

ما تا به امروز در پیش بینی برندگان مسابقات ورزشی و همچنین مراسم اسکار موفقیت های قابل توجهی داشته ایم.

صحبت های بالتکس ابدا بی راه نیست و آمار به خوبی می تواند بر آن ها مهر تایید زند. در سال ۲۰۱۸، Unanimous AI موفق شد از میان ۱۶ شاخه اصلی در مراسم اسکار، ۱۵ شاخه را به درستی پیش بینی نماید و این یعنی ۹۴ درصد دقت! حال شما فرض کنید سایت های معتبر Variety و Vanity Fair به ترتیب موفق به پیش بینی ۸۸ و ۸۱ درصد از برندگان شدند. بر اساس اطلاعاتی که دیوید بالتکس در اختیار عموم قرار داد، Unanimous AI از سیستم <<هوش جمعی>> استفاده می کند؛ یعنی آن ها برای انجام یک پیش بینی دقیق، فراخوانی منتشر کرده و از مردم درخواست می کنند تا در جلسات سوارمِ (Swarm) شرکت حضور یابند. سپس این مردم که به صورت داوطلبانه در کمپانی هستند، به یک سری سوال و نظرسنجی پاسخ می دهند. در نهایت سیستم و الگوریتم هوش مصنوعی این اطلاعات را پردازش کرده و یک پیش بینی کم نقص از چیزهایی شبیه به برندگان اسکار ارائه می دهد. به هرحال نتایج کاری Unanimous AI چنان شگفت انگیز بوده که توجهات زیادی به سمت آن جلب شده و خیلی از کمپانی های بزرگ به سراغ آن رفته اند و احتمالا آینده درخشانی در انتظارش باشد.

آینده هوش مصنوعی به کجا می رسد

پیش بینی این مورد اصلا آسان نیست. سرعت پیشرفت هوش مصنوعی طی سال های اخیر دیوانه وار بوده و هیچکس نمی داند چند سال دیگر قرار است با چه چیزهایی طرف باشیم. اما شاید جایی در پنج یا ده سال آینده، هوش مصنوعی به کمپانی ها بگوید چه فیلمی بسازند و چه فیلمی نسازند. کدام اثر می تواند فروش خوبی داشته باشد یا اینکه کدام فیلم نامه ارزش صرف هزینه و انرژی را دارد. شاید چند سال دیگر همه ما در خانه خود یک همراه و دوست صمیمی مانندجارویس(کامیپوتر تونی استارک که نهایتا به ویژن تبدیل شد) داشته باشیم. افق حرکتی هوش مصنوعی عملا بی پایان است و همان طور که از گذشته اثبات شده، انسان برای رسیدن به بالاترین سطح از هوش مصنوعی و تکنولوژی های مانند آن تشنه و حریص خواهد بود. در نتیجه، فعالیت در حوزه هوش مصنوعی باید با احتیاط و آرامش صورت گیرد و اگر بخواهیم از یک جایی پا فراتر بگذاریم، معلوم نیست ساخته دست خودمان چه بلایی سرمان آورد. به هرحال نمی شود از جذابیت های توصیف ناپذیرهوش مصنوعیچشم پوشی کرد و فقط زمان مشخص می کند که آیا در آینده چیزی شبیه اسکای نت نصیب مان خواهد شد و یا یک سری ربات دوست داشتنی مانند WALL-EوR2-D2!